“მწერალი არ ვარ, გადამწერი ვარ…”–ჩემი საუბარი ცოცხალ კლასიკოსთან

„..საქმე გვაქვს, თანაც, როგორი – ძნელ უკეთესობას მიუახლოვდე და აუხილო შეგუებულებს ამტანი თვალი…“

შეგუებულთა ამტანი თვალის ამხელი ერთადერთი ცოცხალი ქართველი კლასიკოსის სამუშაო მაგიდაზე მისთვის დამახასიათებელი ქაღალდუხვობაა, რომელიც, ერთი შეხედვით, შეიძლება უწესრიგობადაც მოგეჩვენოთ, მაგრამ ამ „უწესრიგობის“ შემოქმედმა მწერალმა ძალიან კარგად იცის, სად რა დევს, როდის რას გადასწვდეს, როდის რას შეავლოს ხელი.

გურამ დოჩანაშვილის ბინაში არცთუ ძალიან ცივა, მაგრამ მწერალს თბილ, მაღალყელიან ჯემპრზე ჟილეტი მოუცვამს. რა თქმა უნდა, წუწუნი არ სჩვევია, მაგრამ დიალოგს მაინც საკუთარ ჯანმრთელობაზე საუბრით იწყებს:

„მოტეხილი ფეხი ჯერ სრულად არ გამმთელებია. რა დროს წუწუნია, რახან ხელს ვამოძრავებ, ფეხს კი არ ვჩივი, მაგრამ მაინც მიშლის და ვამბობ…“, – მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი – უალალესი ღიმილით ამბობს ბატონი გურამი და „პრესა.ჯი“–ს მორიგი შეკითხვა, რა თქმა უნდა, იმას ეხება, რაზე მუშაობს ამჟამად მწერალი.

– ჩემი ავტობიოგრაფიული რომანის პირველი ნაწილი უკვე გამოვიდა, ახლა მეორე ნაწილზე ვმუშაობ. ამ რომანში ჩემი მკითხველი ძალიან ბევრ ნაცნობ პერსონაჟს შეხვდება. რომანში ვიგონებ მათ, ვინც შემხვედრია და ვისთან შეხვედრას თუ ურთიერთობას ჩემზე დადებითი გავლენა მოუხდენია. რა თქმა უნდა, ცხოვრებაში მხოლოდ კარგები არ მხვდებოდნენ, მაგრამ ცუდები არ დამიმახსოვრებია – ისედაც გვყოფნის… ჩემი რომანის პირველი ნაწილი უკვე არის გაყიდვაში, ოღონდ, ჯერჯერობით, მხოლოდ თბილისში. მეორე ნაწილის შემდეგ ვეცდები, მთელი საქართველოს მასშტაბით გაიყიდოს…

– ამ ბოლო დროს, რაღაც, არ სწყალობთ ქართულ მედია–საშუალებებს…

– სიმართლე გითხრათ, არც ტელევიზორში ვუყურებ პოლიტიკურ გადაცემებს და არც გაზეთებში ვკითხულობ. იმიტომ კი არა, რომ არ მაინტერესებს, იმიტომ რომ, ამდენი აგრესია, ცუდი ამბები, დაპირისპირება მთრგუნავს. როგორ შეიძლება, მხოლოდ ამაზე ილაპარაკო, რომ: აფეთქდა, ჩამოვარდა, ტყვია ესროლა, ავიაკატასტროფა მოხდა… ჩვენს ქვეყანაში და მეზობლად რომ შემოაკლდებათ, ინდონეზიის ამბებზე გადადიან: ის ჩამოაგდეს, იქ მიტინგებია, იქ თვითმფრინავი ჩამოვარდა… შე კაი დედმამიშვილო, ცუდი ისედაც ბევრი მაქვს ირგვლივ, რამე კარგი მითხარი… ამიტომაც, ტელევიზორში ვუყურებ მხოლოდ ფეხბურთს და კულტურის ამბებს…

ფეხბურთი მაინც, ისეთი სპორტია, რომ თვითონ ხარ: თვითონ დარბიხარ, თვითონ თამაშობ ქარსა და წვიმაში, თვითონ გაგდის ოფლი… ესენი კიდე, გამოწყობილი გამოვლენ და იძახიან: ეს ასე უნდა ყოფილიყო, ის ისე, მაგრამ არის ასე და იქნება ასე… რა იცი, შენ, მე რომ მეუბნები? საიდან იცი, რა იქნება? ღმერთი წყვეტს ამას, შენ კი არა… მაგრამ ესმით? ეს ჟურნალისტებიც მაკვირვებენ, კაცო: მოდიოდნენ სახლში, ჩართავდნენ ჩამწერს, მეტყოდნენ, აქ და აქ ნახეთ, თქვენი ინტერვიუ იქნებაო და რომ იბეჭდებოდა, გაოცებული ვიყავი, ჩემ თავს ვერ ვცნობდი: თურმე რომელიღაც პარტიას ვაქებ, რომელიღაცას ვაძაგებ… ერთ მეგობარს შევჩივლე – კაცო, რაღას მოდიან სახლში, მაინც არ წერენ იმას, რასაც ვეუბნები, ბარემ თვითონვე დაწერონ, უჩემოდ–მეთქი… ამიტომ ვერიდები გამოჩენას…

– მაგრამ თქვენს თაყვანისმცემლებს ინტერნეტში და ინტერნეტის გარეშეც, აინტერესებთ, რას აკეთებს მათი საყვარელი მწერალი, როგორია მისი ერთი სამუშაო დღე…

– ინტერნეტი კი არა, კომპიუტერი სადაც არის, იმ ოთახში ვერ ვჩერდები. ვცადე კომპიუტერში წერაც, მაგრამ არაფერი გამოვიდა, როცა ტექსტის წერა დავიწყე, ბიბლია შუაზე გამიყო და დამიწერა: ბი–ბლია… ვიკითხე, რა სჭირს–მეთქი და, ავად არისო, ხდება ავად?

– დიახ, ზოგჯერ ვირუსი შეეყრება ხოლმე, ძნელია განკურნება…

– ჰოდა, რად მინდა ეს ვირუსიანი, ისევ ჩემებურად წერა მირჩევნია… – ხელს უსვამს და ერთმანეთზე ალაგებს ხელნაწერებსა და საბეჭდ მანქანაზე აკრეფილ თაბახის ფურცლებს.

– ბატონო გურამ, თანამედროვე მწერლებს თუ კითხულობთ, ახალგაზრდებს?

– კი, როგორ არა, ვკითხულობ და 7–8 მყავს გამორჩეული, ოღონდ, გვარებს ვერ ვიხსენებ, ერთის გარდა – გელა ჩქვანავა არის ეგეთი, გალიდან ყოფილა, დევნილი. მისი ნაწერები ძალიან მომწონს: იუმორი, გროტესკი… იყვნენ აქ ჩემთან გალელები, დიდი მოკითხვა დავაბარე მასთან, არ ვიცი, გადასცეს თუ არა… საერთოდ, გალთან დიდი მოგონებები მაკავშირებს…

– იქნებ უფრო დაწვრილებით გვიამბოთ ამ მოგონებებზე…

– რა თქმა უნდა, გიამბობთ: მე პროფესიით არქეოლოგი ვარ და მიმუშავია კიდეც ამ სპეციალობით. განსაკუთრებით გალის რაიონს გამოვყოფდი, სოფელ ღუმურიშს. თანაც, მე ქვის ხანაში ვმუშაობდი და ეს პერიოდი ასწლეულებს ითვლის. მიმაჩნია, რომ საქართველოში არ არის ადგილი, სადაც რამდენიმე მეტრს გათხრი და ვერაფერს იპოვი.

– კირკიტა ხელობა გქონიათ, ბატონო გურამ… ეტყობა, ეს შემოქმედებაშიც გადაგყვათ. თქვენს „სამოსელ პირველში“ ცალკე თავი ეთმობა კანუდოსს, თავისუფლების ქალაქს, რომელთა მკვიდრნი სამკვდრო–სასიცოცხლო ბრძოლაში ებმებიან კამორელებთან და საბოლოოდ კი მარცხდებიან, მაგრამ მათი საქმე იმარჯვებს. რომანზე 12 წლის განმავლობაში მუშაობდით და საბოლოოდ 1978 წელს დაასრულეთ, 80–იან წლებში კი ცნობილი გახდა ბრაზილიაში, ერთ–ერთი დასახლების პირისაგან მიწისა აღგვის შესახებ, სადაც კანუდოსელების პროტოტიპები ცხოვრობდნენ, რომლებიც მთავრობას განუდგნენ და თავიანთი ქალაქი შექმნეს. ყველაზე საოცარი კი ის არის, რომ იმ ქალაქს ბრაზილიაში კანუდოსი ერქვა. როცა თქვენს რომანზე მუშაობდით, არაფერი იცოდით ბრაზილიური კანუდოსის შესახებ?

– ეს მართლაც საოცრება იყო. რომანზე მუშაობა 1978 წელს დავამთავრე. როცა რომანზე ვმუშაობდი, მაშინდელ საბჭოთა კავშირში არაფერი იყო ცნობილი ბრაზილიური კანუდოსის შესახებ. ბუნებრივია, არც მე ვიცოდი. 1982 წელს, მოსკოვში გამართულ წიგნების ბაზრობაზე ერთ–ერთი სამხრეთამერიკელი მწერლის წიგნი შევიძინე, რომელიც ესპანეთში იყო გამოცემული. კანუდოსის შესახებ იქ ამოვიკითხე და ამოვისუნთქე, რადგან ჩემი რომანი 4 წლით ადრე იყო გამოცემული, ვერაფერს დამაბრალებდნენ. თორემ ამათ რა გაუძლებდა, ისედაც პირზე ეკერათ, ეს იმისგან აიღო, ეს იმას მოპარაო…

– მახსოვს, კოსმოპოლიტიზმსაც გაბრალებდნენ…

– კი, დომენიკოს გამო, ასე რატომ დაარქვიო. მერე კი იმას მსაყვედურობდნენ, ლამაზ–ქალაქში, კამორასა და კანუდოსში პერსონაჟებს ქართული სახელები რატომ არ ჰქვიათ, თუ კოსმოპოლიტი არ ხარო… მაგათ ვუპასუხე – კაცო, მიწერია მანდ, რომ „წავიდა უცხო ქვეყნად“. ჰოდა, გეკითხებით, შეიძლება, ჩახვიდეთ იტალიაში და სასტუმროს ადმინისტრატორს ერქვას მაყვალა ან გვანჯი? სახელების შეცვლის გამო ვარ კოსმოპოლიტი? კარგი, ამას თავი გავანებოთ: ვულგარულობაც რომ დამწამეს? „სამოსელი პირველში“ არის ასეთი თავი; „სოფლად“. გინდა თუ არა, ვულგარულიაო. არადა, რომ ჩაუკვირდები, სუფთა ქართული სოფელია, რა არის იქ ვულგარული?

– სხვათა შორის, ბატონო გურამ, პოპულარულ სოცქსელებზე უკვე შეიქმნა თქვენი თაყვანისმცემლების ჯგუფები, რომელთა მიზანია, რომ ხელი შეუწყონ თქვენს წარდგენას ნობელის პრემიაზე ლიტერატურის დარგში. ამისთვის თქვენი თანხმობაცაა საჭირო. რას ფიქრობთ ამაზე?

– იცით, რაშია, საქმე? რა თქმა უნდა, ნობელის პრემია უდიდესი ლიტერატურული ჯილდოა, მაგრამ ბოლო დროის მოვლენების გადახედვამ, რაც ამ ცერემონიალებზე და წარდგენებზე ხდება, მაგ პრემიაზე, მართალი გითხრათ, საკმაოდ ამიცრუა გული. ძალიან პოლიტიზირებული გახდა პრემია ლიტერატურის დარგში. მე არ ვამბობ, რომ არ ეკუთვნოდათ მათ, ვინც მიიღეს, მაგრამ ნობელიანტების შერჩევა რომ პოლიტიკური ნიშნით ხდება, ფაქტია… სხვათა შორის, საქართველოშიც იგივეა. მე არ ვიცოდი და ახლა გავიგე შემთხვევით, რომ რუსთაველის პრემიის ლაურეატი არ ყოფილა ბატონი რეზო ჩხეიძე, არ ყოფილა ჩვენი ოტია… რა უნდა ვილაპარაკოთ ამის შემდეგ?

– მახსოვს, პრეზიდენტმა „ღირსების ორდენთან“ ერთად იტალიის შვიდდღიანი საგზურიც გადმოგცათ. იტალიაში მიღებულ შთაბეჭდილებებზე მოუყევით ჩვენს მკითხველებს…

– იტალიაში მოხვედრა ჩემი ბავშვობის ოცნება იყო. როცა წავედი, მეგონა, რომ იტალიაზე ბევრი რამ ვიცოდი, მაგრამ იქედან რომ დავბრუნდი, ისეთი კულტურული შოკი მივიღე, რომ ახლაღა მოვდივარ აზრზე. არადა, თითქმის მთელი საინტერესო იტალია დავათვალიერე: ფლორენცია, მილანი, ემპოლი, ვენეცია… ყველა ღირსშესანიშნაობა ვნახე, თანაც, ურიგოდ: როცა გაიგებდნენ, რომ ქართველი ვარ, ურიგოდ მიშვებდნენ, ჩვენს საელჩოს ჰქონია რაღაც პრიორიტეტი და იმიტომ. კი მერიდებოდა სხვების, მაგრამ რა მექნა, მეც ძალიან მაინტერესებდა, თანაც, რიგში რომ 3 საათს დადგები, მერე მოდუნდები და რაც უნდა საინტერესო იყოს, აღარ გაინტერესებს…

– მანამდე თუ იყავით ნამყოფი საზღვარგარეთ? თქვენს ნაწარმოებებში, მაგალითად, მოთხრობაში, „ვატერ(პო)ლოო, ანუ აღდგენითი სამუშაოები“, ისეა აღწერილი ესპანეთის პროვინციები, თითქოს იქ ყოფილიყავით…

– სინამდვილეში ასეც იყო. მართალია, ქვეყნიდან გაუსვლელობა მქონდა „დათბობის“ პერიოდში, მაგრამ როცა გაიგეს, რომ ფილმს იღებდნენ ჩემზე, რა უნდა ექნათ, გამიშვეს… ესპანეთის მერე საფრანგეთში ვიყავი, მაგრამ დავასკვენი, რომ პარიზი ესპანეთის შემდეგ არ უნდა მენახა… რაც შეეხება იტალიას, მახსოვს, რომ 1988 წელს ვიყავი ჩასული რომელიღაც ქალაქში, მწერალთა კონგრესი თუ რაღაც ამგვარი იყო…

– თუ არ ვცდები, სწორედ იმ კონგრესზე გააჟღერეთ თქვენი ცნობილი პოსტულატი: „ყოველი კარგი მოთხრობის წაკითხვის შემდეგ ხდები ოდნავ უკეთესი, ვიდრე იყავი, და საერთოდ, ხელოვნება, კერძოდ, ლიტერატურა უნდა დაეხმაროს ადამიანს, უკეთესი გახდეს…“ პოეზისადმი თქვენი ირონიული დამოკიდებულებაც ცნობილია, ტოლსტოის ფრაზას იშველიებთ ხოლმე: „პოეზია – ეს იმას ჰგავს, რომ ხნავდე და გუთანს ცეკვა–ცეკვით მისდევდე.“ პროზას უფრო მეტ მნიშვნელობას ანიჭებთ, ვიდრე პოეზიას?

– პოეზიისადმი ჩემი ირონიული დამოკიდებულება ზოგიერთი ვითომ პოეტის და პოეტური მიმდინარეობის მიმდევართა მიერაა გამოწვეული. კერძოდ, ვერლიბრს და ვერლიბრისტებს ვგულისხმობ.

შესანიშნავმა იუმორისტმა, ოთარ მამფორიამ ვერლიბრს მოსწრებულად უწოდა „უშრომელი შემოსავალი“, როცა რითმის ძებნა არ გჭირდება, კომპოზიციაზე არ ზრუნავ და ასე შემდეგ… ერთი ქართველი ვერლიბრისტი ყოფილა, გოგონა, 20 წლის. ატყდა ერთი ამბავი, ჰაი, რა ნიჭიერია, ჰუი, რა გაბედულია – ლამისაა, მომავლის ქართული პოეზიის დედოფლად შერაცხეს. დამაინტერესა, ვიფიქრე, გადავხედავ მის ნაწერებს–მეთქი და, რას ვხედავ: ერთი ლექსი აქვს, დაახლოებით ასეთი (ბოდიშს იხდის და ციტატა მოჰყავს): „მე მაქვს სურვილი, ავიდე მთვარეზე და იქედან გადმოვაფსა დედამიწას…“

ახლა მითხარით, ეს გაბედულება და სითამამეა, თუ უზრდელობა… ამის დამწერს შევახსენებდი ერთი ჭკვიანი კაცის ნათქვამს, რომ ყველაზე დიდი ცოდვა სწორედ რომ სიტყვით მრუშობაა. ამისთანებმა ამიცრუეს გული პოეზიაზე, თორემ აბა, შოთა რუსთაველი რომ არ ყოფილიყო, ღმერთმა დაგვიფაროს – ალბათ, ქართული ენაც არ გვექნებოდა, ან კიდევ, ჩვენი ვაჟა–ფშაველა, ანა კალანდაძე, შოთა ნიშნიანიძე, მურმან ლებანიძე, ჩვენი მუხრანი…

– და ბოლოს, როგორ გრძნობს თავს შემოქმედების კუთხით გურამ დოჩანაშვილი: ახალი გეგმებით და იმედებით ხართ სავსე, თუ არც ისე იმედიანად…

– იმედი ღმერთმა ნუ მოგვიშალოს, შვილო, რა თქმა უნდა, იმედიანი ვარ, მე და უიმედობა? აჰ, არა, არა… ზოგჯერ, როცა ჟურნალისტები მეკითხებიან, რა უნდა ვქნათო, გაკვირვებული ვრჩები და იქეთ ვეკითხები: მე მეკითხებით, რა უნდა ვქნათ, როცა ასეთი პატრიარქი გვყავს?

საქართველო ღვთისმშობლის წილხვედრია და იგი იფარავს ამ ქვეყანას, სწორედ ამითაა გამოწვეული პატრიარქის თავდაჯერებული ტონი, რომ საქართველო გადარჩება და გამთლიანდება. ყველაფერი დალაგდება, ამის მჯერა. ბევრჯერ მითქვამს და კიდევ გავიმეორებ: მე არ ვარ მწერალი, მხოლოდ გადამწერი ვარ… ზემოდან მკარნახობენ და ვიწერ…. ბევრ რამეს მერე აღმოვაჩენ, რომ კარნახით დაწერილს მაშინ კარგად ვერ ვაცნობიერებდი… ერთმა–ორმა მკითხა, რაღა შენ აგირჩიეს გადამწერადო, მაგრამ ვინმე ხომ უნდა აერჩიათ?..

ინტერვიუ სრულდება. ბატონი გურამი წიგნების თაროსთან მიდის და თავის ახალ ავტობიოგრაფიულ რომანს: „რაც უფრო მახსოვს და მეტად მაგონდება“ გულთბილი ავტოგრაფით მჩუქნის.

მე კი, ძალაუნებურად, იდეალური მწერლის მისეული დახასიათება მახსენდება:  “..და თუ მწერლის ჩემეული იდეალი გაინტერესებთ, ეს არის მგელზე ამხედრებული ამაყი გლახა, არწივით მხარზე – ისიც არ იწვრთნებაო, ამბობენ…“

გამოქვეყნდა აქ

 

ცოცხალი კლასიკოსი – გურამ დოჩანაშვილი

ამ ბლოგზე მუშაობის დროს, როცა კიდევ ერთხელ გადავავლე თვალი ბევრისთვის საყვარელი მწერლის ცხოვრებისეულ გზას და შემოქმედებას, გავიგე ერთი დეტალის შესახებ, რომელზეც მანამდე არაფერი ვიცოდი.

როგორც ცნობილია, გურამ დოჩანაშვილი მერაბ კოსტავასთან და ზვიად გამსახურდიასთან მეგობრობდა და 1956 წელს შექმნილი ჯგუფის „გორგასლიანის“ წევრიც იყო. ეს ჯგუფი პროკლამაციებს ავრცელებდა. 1956 წლის 9 მარტის შემდეგ ბიჭები განსაკუთრებით გააქტიურდნენ. ნოემბრის ბოლოს მათ თბილისის ქუჩებში პროკლამაციები გააკრეს.

1956 წლის 2 დეკემბერს, უშიშროების თანამშრომელთა ძალისხმევით, თავდასხმა მოხდა გურამ დოჩანაშვილსა და ჯონდო მეტრეველზე, რომლის დროსაც გურამ დოჩანაშვილი დანით მძიმედ დაჭრეს ზურგში. 15 დეკემბერს „გორგასლიანის“ წევრები დააპატიმრეს. როცა მათი სასამართლო პროცესი მიმდინარეობდა, გურამ დოჩანაშვილი თბილისის მეორე საავადმყოფოში იწვა და სიკვდილს ებრძოდა. ის მაშინ ჩვიდმეტი წლის იყო…

არ ვიცი, თქვენ როგორ, მაგრამ ჩემთვის სწორედ ეს დეტალი იყო უცნობი და სწორედ ამ შემთხვევამ შემზარა: ავადმყოფობის ისტორიის მიხედვით, ზურგში ჩარტყმული დანა მილიმეტრებით ასცდა გულს (როგორ არ გაგახსენდება ლამაზ-ქალაქელი გიჟი უგოს სიტყვები: „გული ზურგიდან უფრო ახლოა…“), მკურნალ ექიმს კი ბატონი გურამის ახლობლებისთვის უთქვამს, კიდევ კარგი, დანა ოდნავ გრძელი ან ოდნავ ბასრი არ იყოო…

სწორედ ასეთ, ერთი შეხედვით აბსოლუტურად უმნიშვნელო დეტალებზე ყოფილა დამოკიდებული  1956 წელს, პირველ რიგში, გურამ დოჩანაშვილის სიცოცხლე, მერე კი ისეთი ლიტერატურული შედევრების შექმნა, როგორებიცაა: „სამოსელი პირველი“, „ვატერ(პო)ლოო ანუ აღდგენითი სამუშაოები“,  „მხოლოდ ერთი კაცი“, „მხიარული ბორცვი“, „მუსიკოსი“, „ჩემი ბუჭუტა, ჩვენი ტერეზა“, „კაცი, რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა“, „ერთი რამის სიყვარული, დაფარვა რომ სჭირდება, ანუ მესამე ძმა კეჟერაძე“, „ბაქანი“, „ლოდი ნასაყდრალი“ და კიდევ, აბა, რომელი ერთი…

„მწერალი არ ვარ, გადამწერი ვარ!“ – ეს   ერთადერთი ცოცხალი ქართველი კლასიკოსის (ხალხმა მას სიყვარულით სწორედ ასე შეარქვა) საყვარელი ფრაზაა. რასაკვირველია, ეს ფრაზა უდიდესი თავმდაბლობის ნიმუშია და ვისაც ერთხელ მაინც უნახავს  ალალი, გულწრფელი ღიმილით გაღიმებული გურამ დოჩანაშვილი, მის თავმდაბლობაში ეჭვი არ შეეპარება. როცა მას უყურებ, რწმუნდები, რომ „წრფელი ღიმილი ყველაფერზე მეტად გადამდებია, მთქნარებაზეც კი…“

გურამ დოჩანაშვილს თავის მოთხრობებში, ძირითადად, საკუთარი თავი ჰყავს გამოყვანილი.  „პირველი ნაბიჯი“, „საქმე“ „იქამდე“ სწორედ ბატონი გურამის ბავშვობითა თუ სიყმაწვილით, მისი საყვარელი ადამიანებითაა სავსე. მოთხრობაში „იქამდე“ ვხვდებით ზემო იმერეთის ერთ ლამაზ სოფელს, რომელსაც ღულელები ჰქვია.

მწერალს საოცარი სისადავით აქვს აღწერილი ეს სოფელი, სადაც ჩასვლისთანავე პატარა სანდრო უკვე წლების განმავლობაში ერთსა და იმავეს აკეთებს: ხაჭოს ხინკალს ითხოვს და მერე ტყეში გარბის. აი, სწორედ ტყის აღწერისას მჟღავნდება დოჩანაშვილის განსაკუთრებული, ორიგინალური სტილი: „მეჩხერი“, „უღრანი“, „უსიერი“, „დაბურული“, „გაუვალი“ – კიდევ როგორი შეიძლება იყოს ტყე? თურმე, შეიძლება – ქართულა… აბა, გაიმეორეთ, რა ლამაზად, მხოლოდ დოჩანაშვილისეულად ჟღერს: „ქართულა ტყეში ამოჰყოფდა თავს…“ – მოფერებაც ჩანს, სამშობლოს სიყვარულიც, ბავშვური ლტოლვაც და ამათი ერთობლიობა აუწერელი სითბოთი გავსებს…

პერსონაჟების აღწერა გნებავთ? კი, ბატონო, თუნდაც, ამავე მოთხრობაში დახატული, ერთი შეხედვით ცივი, მკაცრი დეიდა ერმონა გავიხსენოთ, როგორ წამოადგა თავზე სანდრო, როცა მან ღორს სალაფავი დაუდგა და ეუბნებოდა: „ჭამე, ჭამე, შე ბეჩავო!“ და როცა მოიხედა და სანდროს გაოცებულ სახეს წააწყდა, თითქოს თავი იმართლა და განუმეორებელი სიტყვით ახსნა ღორისადმი ასეთი თბილი დამოკიდებულება: „უენოოა…“ – განა ბევრი გეგულებათ მწერალი, რომელსაც შეუძლია ერთი ეპიზოდის აღწერის დროს, პერსონაჟს მხოლოდ ერთი სიტყვა, ისიც მხოლოდ მისეული, ათქმევინოს და ამ ერთი სიტყვით ყველაფერი თქვას მასზე?..

გურამ დოჩანაშვილის იუმორიც განსაკუთრებული, უიშვიათესი და მხოლოდ მისეულია. მრავალთაგან მხოლოდ რამდენიმე მაგალითს მოვიტანთ, მხოლოდ მოთხრობებიდან.

„ჩემი ქმარი მუშაობს, ქალთა მკერავია“. „გინეკოლოგი?“. „არა, კაბების…“

„ეეეჰ, თვითმფრინავში კანფეტებსაც აღარ ირიგებიან,- წუხდა გარებიძაშვილი, – ადრე, ჩამოივლიდა მშვენიერი კაი ქალიშვილი ქალი თვითმფრინავში, ჩამოატარებდა ლანგრით კაი მონპასი-კანფეტებს, შენც აიღებდი ერთ-ორ ცალს, ისე, შეგეძლო მეტიც აგეღო, გაწუწნიდი, გამოწუწნიდი და აღარ დაგიბუჟდებოდა ყურები…“. „მერედა, რა გახდა, შე ჩემანალა, იყიდე შენც ერთი-ორი ღერი კანფეტი!“. „ეეჰ, ქალიშვილი ქალის მიერ მორთმეული…“

„ცოლს თვალებში შეხედა და უთრა: „მინდიხარ, ლამარრა!“

სასტუმრო არ იყო შორს. მით უმეტეს, ტაქსით.“

 

„…ეეჰ, ახლა ნეტა, ორი რამ მამცა“ – ინატრა დედაბერმა. „რა და რა, დიდედ?“-შემრიგებლურად ჩაეკითხა დამრეცი სიკა, მაგრამაც უთხრეს: „საღი ჭინჭარი და შენი ზადნიცი!“

„ისეთი კაცი იყო, ერთ ლოყაში რომ გაგერტყათ, მეორეს არ მოგიშვერდათ, ხელმეორედ რატომღა შევაწუხოო“.

„ვანუა ისეთი სახით იჯდა საჭესთან, რომ სანდროს მაშინვე გაახსენდა სიტყვა „ყურუმსაღი“.

შეგნებულად ვუვლი გვერდს ისეთი ნაწყვეტების განხილვას, რომლებიც თითქმის ზეპირად იცის ლიტერატურის მოყვარულმა ნებისმიერმა ადამიანმა:  „ზედმეტი, როგორც სიტყვა „მაშასადამე“; „კუჭის კანონია, ეს, გერასიმე“, „ქალი იყო, მაგრამ შველს ჰგავდა“ – ბევრის ჩამოთვლა შეიძლება. თანაც, არა მგონია, ამ ერთ სტატიაში „სამოსელი პირველის“ განხილვა ღირდეს, ამიტომ ქართული პროზის ეს შედევრი გვერდზე გადავდოთ და გურამ დოჩანაშვილის რამდენიმე მოთხრობა გავიხსენოთ.

ცოცხალ კლასიკოს ერთი პატარა, ლამაზი მოთხრობა აქვს, რომელსაც „მუსიკოსი“ ჰქვია. „პრესა.ჯი“ არც ამჯერად დაარღვევს ტრადიციას და ამ მოთხრობას გამოაქვეყნებს, დარწმუნებული ვარ, ბევრს, შესაძლოა, წაკითხულიც არ ჰქონდეს. იგი გურამ დოჩანაშვილის ადრეულ წლებში გამოქვეყნებულ ნაწარმოებთა შორისაა, მაგრამ უკვე იგრძნობა ხელი, რომელიც მალე „სამოსელი პირველის“ წერას შეუდგება. მოთხრობის წაკითხვის შემდეგ ისევ მწერალს მივუბრუნდეთ და ლიტერატურასთან მის დამოკიდებულებაზე, მწერლის მისეულ იდეალზე ვისაუბროთ.

მუსიკოსი

საღამო სწორედ ისეთი იყო, ჩვენ რომ გვიყვარდა.

ჩვენ დავდიოდით ლამაზ ქუჩებში – ვაბიჯებდით ხეების და ფოთლების ჩრდილებს. ფეხს ვურტყამდით პაპიროსის ნამწვავებს, ჩვენდაუნებურად მზერას ვაპარებდით განათებული ფანჯრებისაკენ. იყო სასიამოვნო სიჩუმე, და გვესმოდა მხოლოდ ჩვენი ნაბიჯების ხმა. ეს ხმა გვსიამოვნებდა, არ ვიცი, რატომ… შეიძლება იმიტომ, რომ ეს იყო ჩვენი ნაბიჯების ხმა.

ხმის ამოუღებლად მივდიოდით. ალბათ იმიტომ, რომ გვსიამოვნებდა სიჩუმე, შეიძლება იმიტომ, რომ ლაპარაკს არ დაეფარა ნაბიჯების ხმა. ჩვენ გვსიამოვნებდა რაღაც. ეს ,,რაღაც“ იყო ლამაზი ქუჩა და სწორედ ისეთი საღამო, როგორიც გვიყვარდა. ჩვენ ჩავუარეთ სახლს, საიდანაც ისმოდა როიალის ხმა. ბგერები ჯარისკაცებივით მწყობრად და რითმულად მიდიოდნენ ზევით და ქვევით. ჩვენ გავცდით სახლს.

– იცი, რა? – მითხრა ნუგზარმა. – როდესაც ოდესმე კიდევ ჩავუვლი ამ სახლს, მექნება მოლოდინი, რომ გავიგონებ გამებს…

მე არაფერი ვთქვი – ვერ შევარჩიე პასუხი.
– შენც? – მკითხა ნუგზარმა.
– ჰო, მეც… – ვთქვი მე.

– იცი, მე ზოგიერთ ქუჩაზე უფრო ხშირად დავდივარ. ასეთ ქუჩაზე მე ვცხოვრობ, ვსწავლობ ან უბრალოდ მომწონს ქუჩა…და დავდივარ. იმ ქუჩაზეც ხშირად ვარ…

–რომელზე?

–ის რომ ცხოვრობს…

,,ის“ ერთი კარგი გოგოა, სიცილი და წითელი კაბა უხდება.

– იმ ქუჩებს კარგად ვიცნობ, – თქვა ნუგზარმა. – მივდივარ და ყოველი ფანჯრიდან მოველი იმის მოსმენას, რასაც მივეჩვიე. რომელიმე ფანჯრიდან ხშირად გამოდის სიმღერების ხმა, სხვა ფანჯარაში ჩანს რომელიმე ნახატი, ზოგიერთი ფანჯრიდან მოისმის მაგნიტოფონზე ჩაწერილი მსუბუქი მუსიკა, ზოგიერთიდან გამების დაკვრა ისმის. მივდივარ ნაცნობ ქუჩებში და ყოველი ფანჯრიდან მოველი იმის მოსმენას და დანახვას, რასაც მივეჩვიე. ხანდახან მიკვირს, რატომ არ ისმის სიმღერა… ჩემი სახლის წინაც დადიან, ალბათ, სხვები და ესმით… ზოგს მსუბუქი მუსიკა ურჩევნია გამების მოსმენას, ზოგს პირიქით… ის ხმა კი, ჩემი სახლიდან რომ მოისმის, არავის არ სიამოვნებს. არავის, გარდა იმისა, ვინც უკრავს და კიდევ იმისა, ვინც იცის, რაშია საქმე.

-რაა ეგეთი? – ვკითხე მე.

-მოგიყვე?

-მომიყევი.

-ჩამოვჯდეთ და მოგიყვები.

ჩვენ რომელიღაც სახლის კიბეზე ჩამოვჯექით.

– ის ჩემი მეზობელია, – თქვა ნუგზარმა. – მაშინ ყველანი მუსიკოსს ვეძახდით. ამ დაძახებაში არ იგრძნობოდა ის პატივისცემა, რომელსაც რატომღაც იწვევენ მუსიკოსები. ალბათ იმიტომ იწვევენ რომ არის მათში რაღაც ისეთი, რაც აიძულებთ იყვნენ მუსიკოსები და არა.ვთქვათ… რა ვიცი, რამდენი სხვა პროფესიაა… ჰო, ამ დაძახებაში პატივისცემა კი არა, დაცინვა იგრძნობოდა. ალბათ, იმიტომ, რომ იმ ინსტრუმენტზე უკრავდა.

რომელ ინსტრუმენტზე? – ვკითხე მე.

– ტუჩის გარმონზე უკრავდა… ჩვენ ყოველთვის ვბრაზდებოდით, როდესაც ის უკრავდა… რაღა რატომღაც – წარმოიდგინე ტუჩის გარმონზე გაუთავებელი დაკვრის მოსმენა… ამ ინსტრუმენტის ხმას მეზობლები სხვადასხვანაირად ვეძახდით – ზოგი წრიპინს, ზოგი ჩხავილს, ზოგიც წრუპუნს… უფრო ეს სიტყვა მიგვაჩნდა შესაფერისად – წრუპუნი. მას შეეძლო დაუსრულებლად დაეკრა თავის ინსტრუმენტზე. ეტყობოდა, რომ ძალიან სიამოვნებდა ეს.

ის რაღაც სხვანაირად უკრავდა. რატომღაც ყოველთვის ირჩევდა სევდიან მელოდიას. უკრავდა ხანგრძლივი ჩაბერვით. ყოველი შესუნთქვის დროს ქრებოდა დიდი ძარღვი მის კისერზე. მკრთალი ძარღვი შუბლზე. და ასე გაუთავებლად…

ეზოში მეორე მუსიკოსიც გვყავდა, ნამდვილი მუსიკოსი. ის ვიოლინოზე უკრავდა. ის უფრო ხშირად უკრავდა, მაგრამ არავინ ბრაზდებოდა – ის ნამდვილი მუსიკოსი იყო. მეზობლებიდან ზოგს მართლა უყვარდა ვიოლინო, ზოგს არა, მაგრამ ხმამაღლა მაინც ვერ გამოხატავდა საყვედურს – იცოდა, რომ ვიოლინო აღიარებული ინსტრუმენტი იყო. სამაგიეროდ, ისიც ყველამ იცოდა, რომ ტუჩის გარმონი არ იყო ასეთი ინსტრუმენტი და ყველა იძახდა, რომ ყურისწამღები იყო ეს ,,გაუთავებელი წრუპუნი“. სიმართლე რომ ითქვას, ის არ უკრავდა ძალიან ბევრს, არ უკრავდა გაუთავებლად: დაკვრა მაშინვე წყდებოდა, როდესაც გაისმოდა ვიოლინოს ხმა.

ტუჩის გარმონის ხმა მაშინვე იკარგებოდა ვიოლინოს გაგონებაზე, თითქოს იმალებაო. მევიოლინე უკრავდა გამებს, რთულ პასაჟებს, მერე ეტიუდებს და მთელ კონცერტებს. ჩვენც ვიყურებოდით იქით, საიდანაც მოდიოდა ბგერები და გვეჩვენებოდა, რომ ფანჯარა უკრავდა. როდესაც მევიოლინე ამთავრებდა დაკვრას, ეზოში ათიოდე წუთით სიჩუმე იყო. მერე შემპარავად იწყებდა დაკვრას მუსიკოსი.

ისმოდა ლამაზი, სევდიანი მელოდია, მაგრამ ჩვენ მაინც გვეჩვენებოდა, რომ მისი ფანჯარა ,,წრუპუნებდა“. ყველა იწყებდა ლაპარაკს: იძახდნენ, რომ მუსიკოსმა გააჭირა საქმე, რომ წაიღო ყურები, რომ აღარაა მისგან საშველი… ერთ დღეს ჩვენი ერთერთი მეზობელი შემოვიდა ეზოში და გაიგონა ტუჩის გარმონის ხმა. მეზობელს ვიოლინოც სძულდა. ის საერთოდ უკმეხი იყო და იმ დროს, მგონი, ცოტათი მთვრალიც.

,,შენ ეი, მუსიკოსო!“ – დაიღრიალა მან. ფანჯარაში მუსიკოსი გამოჩნდა. ,,რა გნებავთ?“ ,,გააჩერე რა, თუ ღმერთი გწამს, ნუ წაიღე ყურები“. ეს პირველად ხდებოდა, როდესაც მუსიკოსს პირში ეუბნებოდნენ საყვედურს. ,,რას გიშლით?“ – ჰკითხა მუსიკოსმა. ,,როგორ თუ რას!.. აღარაა მოსვენება“. მეზობელი ცოტათი მთვრალი იყო.

,,კიდევ კარგი, რომ მეორე ხელი არა გაქვს, თორემ ორ გარმონზე ერთად დაუკრავდი“, – თქვა მეზობელმა და მიმოიხედა – უნდოდა ჩვენს სახეებზე ამოეკითხა როგორ მივიღებდით მის ენამოსწრებულობას.

,,ერთი ხელითაც შემიძლია ორი გარმონის დაჭერა“, – სცადა ხუმრობა მუსიკოსმაც. ,,კიდევ კარგი, რომ მეორე ხელი არა გაქვს, თორემ ოთხი გარმონით დაუკრავდი!“ – დაიყვირა მეზობელმა, მოეწონა ნათქვამი და აღფრთოვანებით გამოიხედა ჩვენსკენ.

პირველად ზოგს მოეწონა ხუმრობა, მთქმელიც კი. მუსიკოსი ნაწყენი ჩანდა და ცდილობდა ეთქვა რაიმე. ვერაფერი თქვა და შებრუნდა ოთახში.

იმ დღეს ყველანი ველოდით, როდის გავიგონებდით მისი ინსტრუმენტის ხმას, მაგრამ ფანჯარა დუმდა. მე ავედი მასთან და მორიდებულად დავაკაკუნე კარებზე. კარები მუსიკოსმა გააღო. მე შევედი ოთახში და ჩამოვჯექი სკამზე. ცოტა ხანს ჩუმად ვიყავით.

,,დაუკარით რამე, რა…“ – ვუთხარი მე. ,,მე არ მეგონა,“- თქვა მუსიკოსმა, – ,,რომ გაწუხებდით თქვენ… ალბათ იმიტომ, რომ ყველა ინსტრუმენტი მიყვარს“, ,,დაუკარით, რა,“- გავუმეორე მე. ,,ორივე ხელი რომ მქონდეს, ვიოლინოზე დავუკრავდი“, – თქვა მუსიკოსმა.

ჩვენ დიდხანს ვისხედით ჩუმად.

,,მე არ შემიძლია არ დავუკრა“,- თქვა მუსიკოსმა. – ,,მე ძალიან მიყვარს მუსიკა. ისეთი კი არა, რომელსაც უსმენენ… ისეთი, რომელსაც თვითონ ჰქმნი“… მან დახედა ინსტრუმენტს: ,,ეს ერთადერთი ინსტრუმენტია, რომელზედაც შეუძლია დაუკრას ცალხელა კაცმა“.

,,დაუკარით, რა“, – კიდევ ვთქვი მე.

მუსიკოსმა აიღო გარმონი, მიიტანა ტუჩებთან და ჩაჰბერა. მუსიკოსი უკრავდა ნაღვლიან მელოდიას. უკრავდა გრძელი ჩაბერვებით. შესუნთქვის დროს ქრებოდა დიდი ძარღვი კისერზე, მკრთალი ძარღვი შუბლზე. მერე ისევ ჩაბერავდა და… ისევ იბერებოდა კისერზე დიდი ძარღვი, ისევ ჩნდებოდა წვრილი ძარღვი შუბლზე… ეს არ იყო ,,წრუპუნი“, არც ,,ჩხავილი“ და ,,წრიპინი“.

ეს იყო ლამაზი ნაღვლიანი მელოდია და მე მომეჩვენა, რომ ეს იყო მელოდია მეორე ხელზე.

ნუგზარი გაჩუმდა.

– ახლა, როდესაც ვბრუნდები სახლში, შორიდანვე ვამახვილებ სმენას. მერე გავიგონებ, რასაც მოველი და მსიამოვნებს – ეს არის ტუჩის გარმონის ხმა.

– ახლაც უკრავს ნეტავ? – ვკითხე მე.

– ალბათ…

ჩვენ წამოვდექით. მივდიოდით ლამაზ ქუჩაზე – ვაბიჯებდით ხეების და ფოთლების ჩრდილებს. იყო სასიამოვნო სიჩუმე და გვესმოდა მხოლოდ ნაბიჯების ხმა. გვსიამოვნებდა ხმა, რომელიც იყო ჩვენი.

მე გამახსენდა მუსიკოსი და რატომღაც შემშურდა მისი. ალბათ, იმიტომ, რომ არ ვუკრავ არცერთ ინსტრუმენტზე…

იმ ღამეს, როდესაც მარტო ვბრუნდებოდი სახლში, მე ვსტვენდი… ეს იყო ნაღვლიანი მელოდია რომელიღაც კინოფილმიდან. მე მომეჩვენა, რომ ეს იყო მელოდია ჩემს ორ ჯანსაღ ხელზე, რომლებსაც არ შეეძლო დაკვრა…

მე მაინც მსიამოვნებდა სტვენა“.

მართალია, სიტყვა გაგვიგრძელდა, მაგრამ სტატიის დასასრულს კიდევ ერთხელ გადავხედოთ, რა დამოკიდებულება აქვს მწერალს მწერლობის, მწერლის დანიშნულების მიმართ:

„ყოველი კარგი მოთხრობის წაკითხვის შემდეგ ხდები ოდნავ უკეთესი, ვიდრე იყავი…“ მწერლობის დანიშნულება სწორედ ეგ არის – უკეთესობისკენ შეგცვალოს…

„მან თავისი წინა ნამუშევრის შეძულება იცოდა, ამიტომაც, ყოველი მომდევნო მოთხრობა წინას სჯობდა…“

„…საქმე გვაქვს, თანაც როგორი – ძნელ უკეთესობას მიუახლოვდე და აუხილო შეგუებულებს ამტანი თვალი“

„…მგელი არ იწვრთნება, საყოველთაოდ ცნობილია ეს და მწერლის ჩემეული იდეალიც თუ გაინტერესებთ, გეტყვით, რომ ეს არის მგელზე ამხედრებული ამაყი გლახა, არწივით მხარზე – ისიც არ იწვრთნებაო, ამბობენ…“

ბატონ გურამ დოჩანაშვილს, მგელზე ამხედრებულ მწერალს, არწივით მხარზე – წელს 72 წელის უსრულდება. ამ ცოტა ხნის წინათ მწერალმა, რომელიც კარგა ხანია, ჟურნალისტებთან კონტაქტს ერიდება, „პრესა.ჯი“ მიიღო და ექსკლუზიური ინტერვიუც მისცა.

ბატონი გურამი საკმაოდ მხნედ გამოიყურება და ახალ წიგნზეც მუშაობს. მისი ბოლო ნაწარმოები ახლახან გამოჩნდა წიგნის მაღაზიებში: „რაც უფრო მახსოვს და მეტად მაგონდება“ – მწერალი თავის ცხოვრებას იხსენებს. გურამ დოჩანაშვილზე სტატიას კი მისი განუმეორებელი „სამოსელი პირველის“ საკვანძო ფრაზის გამოხმაურებით დავასრულებთ:

ჭეშმარიტად, ბატონო გურამ! დედამიწას სიყვარული ატრიალებს!

აქ ფრაგმენტია საქართველოს ტელევიზიისა და რადიოს ოქროს ფონდში შესული სატელევიზიო სპექტაკლიდან „კაცი, რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა“, რომელშიც მთავარი როლი ბრწყინვალედ შეასრულა ეროსი მანჯგალაძემ. სხვათა შორის, ეს ერთადერთი ეკრანიზაციაა, რომელიც თვითონ ბატონ გურამ დოჩანაშვილს ძალიან მოსწონს.

 

“მაგნას” ეპოქა

აკა მორჩილაძემ ჩვეული ენამოსწრებულობით დაარქვა “მაგნას” ეპოქა იმ დროს, როცა თბილისში “დიდი სროლების” პერიოდი იყო და ყველა “სროულობდა”, ვისაც არ ეზარებოდა, მიუხედავად იმისა, რომ ყველა ვერ აჯენდა ტყვიას ტყვიაში. ჩანაწერი სულ სხვა ადამიანს ეხება, მაგრამ არ შემიძლია არ გავიხსენო მორის ფოცხიშვილი, რომლის გარდაცვალება მაშინ სრულიად ერს გამოეპარა და რომელმაც სიკვდილამდე სულ ცოტა ხნით ადრე დაწერა: “უცებ მოვტყდი და უცებ მოვხუცდი,/ვეღარ მიპოვით, რაც უნდა მძებნოთ,/თქვენს მიერ მოკლულ მორის ფოცხიშვილს/ნუღარ დაეძებთ ცოცხლებში, ძმებო!”ან: “…იმ ტყვიით მოვკვდი, თქვენ რომ ერთმანეთს/ასე უბრალოდ ესროლეთ, ძმებო!” – სადაც ერს ერთი ან მეორე პოლიტიკოსის, თუნდაც პრეზიდენტის ან მომავალი პრეზიდენტის სახელები სხვადასხვა კონტექსტში აკერია პირზე, იქ ხელოვნება და ხელოვანნი რომ არ ახსოვდეთ, აბა რა გასაკვირია. ვინ თქვა, როცა ქვემეხები გრიალებენ, მუზები სდუმანო? – კარგად უთქვამს.

ჰოდა, ამ ქვემეხების გრიალის, მუზების დუმილის, “მაგნას” და სხვათა ზემორეჩამოთვლილთა ეპოქაში წარმოიდგინეთ, ასე, 70-ს მიტანებული, ასაკთან შედარებით ოდნავ მოტეხილი, ღრმა, სევდიანზე სევდიანი თვალებით თბილისის ქუჩებში მოხეტიალე მოხუცი, რომელიც “წერას ჰყავს ატანილი”, რადგან საქმე აქვს, “თანაც, როგორი: ძნელ უკეთესობას მიუახლოვდეს და აუხილოს შეგუებულებს ამტანი თვალი”. მაგრამ თვალების ასახელად ვის სცალია. პირიქით, უფრო იბურავენ მზერას შავი “რეი ბანებით”. მოხუცი კი წიგნების მაღაზიებთან ჩერდება, შედის, ხან ხმადაბლა უსვამს გამყიდველს კითხვას, ხან თაროებს შეავლებს თვალს და კითხვის დაუსმელადაც ხვდება პასუხს დასასმელ კითხვაზე.

მალევე გამოდის უკან. რუსთაველიდან პუშკინის ქუჩით, პუშკინიდან ვორონცოვისკენ, ვორონცოვიდან პლეხანოვისკენ, პლეხანოვიდან წერეთლის პროსპექტზე… რა თქმა უნდა, ფეხით და, რა თქმა უნდა, უშედეგოდ: მისი წიგნი ბოლო თვეებია, არ გაყიდულა, ასე რომ, პროცენტებს ვერ მიიღებს. მერე რა,რომ ზამთარია, დიდი ამბავი, თუ მწერალი სახლიდან იმ იმედით გამოვიდა, რომ წიგნის გაყიდვიდან მიღებული სარგებელით სადმე პურის რიგში ჩადგებოდა და შინ პურით დაბრუნდებოდა. აბა, ვის აინტერესებს წიგნი, ხომ ვთქვი, რა ეპოქაც დგას. არა, წიგნებით( თანაც მისი წიგნებით) დაინტერესებულნი იმ ეპოქაშიც იყვნენ, მაგრამ იძულების წესით შაქარზე და პურზე უფრო ფიქრობდნენ, ვიდრე წიგნებზე.

მოხუცი მწერალი დაიღალა, თანაც, ძალიან “პირშიმთქმელურად” ღამდებოდა. აბა როგორ
შეიძლებოდა, იმ ეპოქაში იმ მწერალს არ მოეწია და ეწეოდა კიდეც, ოღონდ, ეპოქის შესაბამისი სიგარეტი არ ჰქონდა. ვისაც გახსოვთ, ბათუმის თამბაქოს ქარხანა უშვებდა მაშინ, “დელფინი” ერქვა,- უსაშველოდ გრძელი, არცთუ ხარისხიანი თამბაქოთი გაჯერებული და, რა თქმა უნდა, უფილტრო სიგარეტი იყო. მორიგი მაღაზიიდან გამოსვლის შემდეგ მწერალმა, რომელსაც ცოცხალი კლასიკოსი ყოველგვარი პირობითობის გარეშე შეგვიძლია ვუწოდოთ, უჩუმრად ამოიოხრა, შინ პურის გარეშე მისვლის ბედს თითქმის შეეგუა, მაგრამ როცა ვახუშტის ხიდი გადაიარა, მაინც გაიგონა, როგორ დუდუნით უხმობდა მტკვარი ამქვეყნიურ ამაოებათაგან გასათავისუფლებლად.

სიგარეტს მოუკიდა, ღრმა ნაფაზი დაარტყა და წარმოიდგინა, რომ არავის არ სჭირდება მისი შემოქმედება, ხოლო მათ, ვისაც ფიზიკური არსებობითაც უნდა დაეხმაროს, – ვერ ეხმარება. გზად უპოვარს ჩაუარა და ძველი ჩვეულებისამებრ, შარვლის ჯიბეზე უმწეოდ მოისვა ხელი. მათხოვარი თითქოს არც ელოდა ფულად მოწყალებას, მაგრამ როცა მოხუცი გასცდა, ზურგიდან მიაძახა: “სიგარეტი მაინც ხომ არა გაქვს?”

– აქ კი ცოცხალ კლასიკოსს გაახსენდა, რომ სახლში, კარადის თავზე კიდევ ეგულებოდა ათამდე კოლოფი “დელფინი”, რომელიც მისმა მეგობარმა ბათუმიდან საჩუქრად გამოუგზავნა, სახე ნათელმა ღიმილმა გაუნათა, რომ მას, თვითონ უმწეოს, შეეძლო სხვა უმწეოს თუნდაც ამ ფორმით დახმარებოდა, სიგარეტის ერთი ღერი ამოაძვრინა კოლოფიდან, ძველი მწეველის მანერით ყურში გაირჭო, ნახევარ კოლოფზე მეტი სიგარეტი უპოვარს მიაწოდა, უთხრა: “აჰა, შენი იყოს, მე კიდევ მაქვს”,- შებრუნდა და გზა გააგრძელა, მაგრამ სამი ნაბიჯის გადადგმის შემდეგ ისევ მოესმა უპოვრის ხმა: “არა გრცხვენია, ამ საზიზღრობას როგორ ეწევი?!.”

დოჩანას “სისულელე”

ახალგაზრდა გურამ დოჩანაშვილმა მოთხრობების კრებული გამოსცა. გახარებულმა ჩამოაუარა ნათესავებს, მეგობრებს და წარწერით აჩუქა ყველას. რამდენიმე დღის შემდეგ ბებიამ ვიშვიში აუტეხა, დეიდა კატუტა გამოგრჩაო.

გურამს ემცხეთა. გადაწყვიტა აუცილებლად ეშოვა წიგნი(თვითონ უკვე აღარ ჰქონდა) და თბილისის წიგნის მაღაზიები შემოაიარა. სულ ამაოდ: ყველგან ერთსა და იმავეს პასუხობდნენ – გაიყიდაო. ბოლოს, ერთი მაღაზიის გამყიდველმა ვარკეთილის მეტროსთან ახლოს მიასწავლა, – თუ სადმე იქნება, ისევ იქო. გურამიც წავიდა. საშინლად დაღლილია. ბოლო იმედი ბოლო მაღაზიაა. ბატონი გურამი ჰყვება, ისეთ უკაცრიელ ადგილას იყო წიგნის მაღაზია, გამიხარდა, აქ აუცილებლად ექნებათ-მეთქი და შევედიო.

შევიდა და დაბალი ხმით დაასახელა წიგნის ავტორი და სახელწოდება, თან ახალგაზრდა გამყიდველ გოგონას იმედის თვალით უყურებდა. გოგონამ თავი გააქნია და უთხრა – ბოლო ერთი საათის წინ გავყიდეო. “ეტყობა, მთელი იმედგაცრუება სახეზე აღმებეჭდა”,-ჰყვება ბატონი გურამი,- “გოგონამ შემომხედა და როცა დაინახა, რომ ძალიან იმედგაცრუებული დავრჩი, დამამშვიდა, მაგრამ ასე: “რას მოგიწყენიათ, ჩემო ბატონო, გული არ დაგწყდეთ, წავიკითხე მე მაგ წიგნი და სისულელე იყო თავიდან ბოლომდე…”

დოჩანა და ბებო

ახალგაზრდა გურამი სახლიდან გასასვლელად ემზადება. პაემანზე აგვიანდება, ფაციფუცობს. “იქამდე”-დან ხომ ვიცით, რომ გურამის ბებია “შეჩვენებული” იყო. ეს ისტორიაც ამას ადასტურებს. მოკლედ, არის გურამი ერთ გაწამაწიაში: ხან ერთ პერანგს მოირგებს ტანზე, ხან მეორეს, ხან ქოჩორს აკვირდება და ამ დროს ბებია სხვათაშორის ეუბნება: “გურამ, ერთი შეკითხვა კი მაქვს შენთან, მაგრამ რად გინდა, რომ გკითხო, მაინც არ მიპასუხებ”.

გურამმა აღშფოთების გამოხატვა ჟესტებით სცადა: როგორ არ უპასუხებს! ბებო მას ძალიან უყვარს, როგორ დატოვებს უპასუხოდ მის კითხვას! “ააპ, არ გამაგონო არაფერი!”-განგებ ჯავრობს ბებია, – “ვიცი ზუსტად, არ მიპასუხებ მაინც”. “კი, როგორ არა!”-ეუბნება გურამი და თან მალულად საათზე იხედება,-“მკითხე”. მაგრამ ბებო არაფერს ამბობს, მხოლოდ ხელებს ასავსავებს. გურამს კი ეჩქარება, მაგრამ ისიც უნდა, გაიგოს, რა შეკითხვა გაუჩნდა ბებოს. “ბებო, მითხარი, რა, მკითხე!”-ეხვეწება გურამი. უკვე მზადაა სახლიდან გასასვლელად.

“რატომ გკითხო, მაინც არ მიპასუხებ”-ვითომ მოიწყენს ბებო. “კი გიპასუხებ”-ეუბნება გურამი. “მაძლევ პირობას?”-ეკითხება ბებო. “კი, კი…”-ნაჩქარევად ეთანხმება გურამი. “მაააშინ,-წელავს ბებია,- გურამიკო, მითხარი ერთი, ყველაფერს გაფიცებ, მოთხრობებს ვინ გიწერს?”

ამის გაგონებაზე გურამი ჯერ სახტად რჩება, მერე ყველაფერს ხვდება, ხელს იქნევს, კარს აღებს და კიბეზე ჩარბის. სადღაც, ბოლო საფეხურამდე ბებიას სიცილი მისდევს, ბოლო საფეხურზე კი ბებოს ვითომ ნაწყენი ხმა ეწევა: “ხომ გითხარი, მაინც არ მიპასუხებ-მეთქი!”